Wraz z postępem procesu globalizacji, utrzymanie międzynarodowej konkurencyjności gospodarki staje się coraz trudniejszym wyzwaniem, wymagającym gruntownej modyfikacji strategii biznesowych i polityki gospodarczej. Nowy sposób kreowania konkurencyjności przedsiębiorstw stanowi koncepcja klastrów, które są efektywnym sposobem poszukiwania efektów synergii wynikających ze współpracy poszczególnych podmiotów wchodzących w skład tzw. potrójnej helisy (ang. triple helix), a więc przedsiębiorcami, nauką i władzami publicznymi.
Klastering odgrywa szczególnie ważną rolę w kontekście zwiększania innowacyjności gospodarki, ponieważ we współczesnych modelach procesów innowacyjnych, innowacje są traktowane jako produkt współpracy i interakcji między ludźmi i organizacjami, a ich otoczeniem.
Rosnące znaczenie i popularność koncepcji klastra oraz wpływ klasteringu na rozwój gospodarczy doprowadziły do ukształtowania polityki wspierania klastrów, czego przykładem jest rozwijana w ostatnich latach przede wszystkim przez OECD koncepcja polityki rozwoju gospodarczego opartej o klastry (ang. cluster-based economic development policy). Zarówno w krajach uprzemysłowionych, jak i rozwijających się, w ramach polityki klastrowej uruchamiane są różnorodne działania mające na celu stymulowanie rozwoju regionalnego poprzez wspieranie podmiotów gospodarczych w poprawianiu ich pozycji konkurencyjnej.
Klastry odgrywają również dużą rolę w kontekście wymiaru terytorialnego polityki rozwoju (ang. territorial-based policy), który można zdefiniować jako realne efekty realizacji inicjatyw rozwojowych zarówno sektorowych, jak i horyzontalnych oraz ustawodawstwa na poziomie kraju i międzynarodowym, odczuwalne na poziomie lokalnym (m.in. rozwoju miast czy rozwoju obszarów wiejskich).
Koncepcja klastrów staje się także istotnym elementem polityki gospodarczej Unii Europejskiej, wpisując się w priorytety Strategii „Europa 2020”. Wzrost zainteresowania klasteringiem obserwuje się także w Polsce, o czym świadczy wiele inicjatyw oraz przedsięwzięć odwołujących się do koncepcji klastra i stosujących to słowo w nazwie.
Polityka wspierania klastrów, ze względu na swój horyzontalny charakter, stanowi istotny element składowy kilku dziedzin polityki gospodarczej, przede wszystkim innowacyjnej, regionalnej i przemysłowej. Struktury klastrowe, stanowiące skuteczny mechanizm koncentrowania zasobów i środków oraz jeden z najlepiej zdiagnozowanych sposobów stymulowania współpracy horyzontalnej w gospodarce, mają możliwość wpływu na generowanie i przyśpieszenie procesów innowacyjnych oraz odgrywanie roli bieguna wzrostu w skali całego regionu, a nawet kraju. Polityka klastrowa, tworząc warunki dla rozprzestrzeniania się impulsów rozwojowych na pozostałe obszary, będzie umożliwiać pełniejsze wykorzystywanie potencjału rozwojowego, a z drugiej przeciwdziałanie negatywnym skutkom polaryzacji.
Biorąc pod uwagę możliwości uzyskiwania efektów synergii między polityką klastrową oraz mechanizmami dotyczącymi specjalnych stref ekonomicznych, należy zwrócić szczególną uwagę na ukierunkowanie instrumentów wspierania klastrów na rozwój interakcji i współpracy między podmiotami gospodarczymi funkcjonującymi w specjalnych strefach ekonomicznych. Rozwój klastrów może stanowić czynnik dynamizujący działalność gospodarczą w specjalnych strefach ekonomicznych oraz zapewniać długookresowe korzyści dla funkcjonujących w ich ramach przedsiębiorstw, przekładając się także na wzrost konkurencyjności i innowacyjności regionów.
.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
